Mikrobiota jelitowa i jej rola w organizmie człowieka

Moi Drodzy, pozostając w temacie mikrobioty, chciałabym poruszyć jeszcze parę istotnych kwestii. Mam nadzieję, że treści te będą dla Was ciekawe i przydatne. Pamiętajmy, że dotyczy to każdego z nas.

Terminy medyczne, jakimi są mikrobiota i mikrobiom wydają się być nudne i takie, które nas nie dotyczą. Jednak warto zdać sobie sprawę, że te drobnoustroje rządzą naszą planetą i pokrywają Ziemię od miliardów lat. Ich ilość na naszej dłoni przekracza liczbę ludzi na całym świecie. Czy nie brzmi to intrygująco?

Wszystko o mikrobiocie oraz jej wpływie na zdrowie i życie człowieka, w tym wiele najnowszych badań z tej dziedziny znajdziemy w jednym miejscu - platformie internetowej:  BIOCODEX MICROBIOTA INSTITUTE. Wszystkie znajdujące się tam informacje podane zostały w bardzo przystępny i jasny sposób.

Czym jest mikrobiota?

Mikrobiota to wszystkie mikroorganizmy (bakterie, drożdże, grzyby, wirusy) żyjące w określonym środowisku, w organizmie gospodarza zwierzęcego lub rośliny. W piśmiennictwie naukowym pojęcia „mikrobiota” oraz „mikrobiom” zastąpiły pojęcie „mikroflora”.
Termin „mikrobiom” został zaproponowany w 2001 r. przez Joshua Lederberga do określenia zespołu wszystkich mikroorganizmów człowieka, zarówno komensalnych, symbiotycznych jak i patogennych, które dzielą z nami naszą przestrzeń życiową.

Ludzka mikrobiota to wszystkie mikroorganizmy, które zasiedliły ciało gospodarza: głównie bakterie, ale także wirusy, grzyby, drożdże i pierwotniaki. W zależności od części ciała, którą mikrobiota kolonizuje, jej skład jest inny i dlatego wyróżniamy kilka rodzajów mikrobioty: mikrobiotę skóry, mikrobiotę pochwy, mikrobiotę dróg moczowych, mikrobiotę układu oddechowego, mikrobiotę górnych dróg oddechowych i mikrobiotę jelitową.

Mikrobiota jelitowa (kiedyś zwana florą jelitową) składa się ze 100 bilionów mikroorganizmów. Jest zatem najliczniejsza i to jej poświęca się najwięcej uwagi. Ma ona wpływ na wiele aspektów fizjologii człowieka, a jej prawidłowy skład ma istotne znaczenie w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu. W ostatnich latach coraz częściej mówi się też o związku składu mikroflory, a występowaniem konkretnych chorób.  

Jaką rolę pełni w ustroju człowieka mikrobiota i jaki ma wpływ na nasze zdrowie?

To pytanie coraz częściej zadawane jest przez naukowców, dlatego jest jednocześnie obiektem wielu badań. Mikrobiota uznana może być za narząd, który pełni wiele funkcji w ciele człowieka. Kontroluje procesy w danym miejscu (lokalnie) albo w całym organizmie (w skali ogólnej).

Rola obronna

- Efekt bariery

Jelita muszą tolerować korzystne bakterie, wchodzące w skład mikrobioty, a z drugiej strony mają zapobiegać kolonizacji patogenów, czyli niebezpiecznych bakterii. Mikrobiota jest barierą chroniącą przed wspomnianymi patogenami. Nasze ''dobre'' bakterie mikrobioty walczą z tymi szkodliwymi mikroorganizmami, konkurując z nimi o te same składniki odżywcze. Jedne bakterie działają przeciw drobnoustrojom, działając przeciwko bakteriom patogennym, z kolei inne zwiększają wytwarzanie śluzu celem ochrony komórek jelit przed zakażeniem patogenami.

- Stymulacja układu odpornościowego

Musimy wiedzieć, że układ odpornościowy ma znaczący wpływ na skład oraz różnorodność naszej mikrobioty. Pożyteczne bakterie jelitowe biorą udział w dojrzewaniu i aktywacji komórek w jelitowym układzie odpornościowym.  Chroni to człowieka przed atakami mikroorganizmów chorobotwórczych, takich jak bakterie i wirusy. Jelito jest głównym rezerwuarem komórek odpornościowych w ludzkim ciele.

Błona śluzowa jelit 

Mikrobiota jelitowa odgrywa ważną rolę w dojrzewaniu komórek przewodu pokarmowego, a w szczególności w odniesieniu do osiągania przez błonę śluzową jelit odpowiedniego rozmiaru i grubości, utrzymywania zarówno odpowiedniego nawodnienia komórek jelit jak i aktywności enzymatycznej błony śluzowej.

Prawdopodobne funkcje mikrobioty będące w fazie badań 

Najnowsze badania pozwoliły na opisanie innych funkcji mikrobioty. Niektóre bakterie mikrobioty jelitowej mogą chronić przed chorobami zapalnymi i metabolicznymi, podczas gdy inne mogą wywoływać nie tylko te choroby, ale także przyczyniać się do wystąpienia zaburzeń zachowań (behawioralnych) i chorób neurologicznych. Dalsze badania pozwolą zidentyfikować mechanizm tych zależności.

Czym jest dysbioza? 

Nasza odporność, nastrój, czy pewne większe lub mniejsze predyspozycje do rozwoju chorób cywilizacyjnych, mają pośredni lub bezpośredni związek z jelitami. Zaburzony układ mikrobioty jelitowej wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób autoimmunologicznych, nowotworowych, otyłości, nawracających infekcji, zaburzeń neurorozwojowych, ale także problemów gastrycznych i alergii.

W Polsce jednym z najczęściej występujących zagrożeń związanych z dysbiozą jest IBS, czyli zespół jelita nadwrażliwego. Gastroenterolodzy szacują, że może on występować u 10-20% ludzi. IBS jest częstym zaburzeniem żołądkowo-jelitowym, które znacząco wpływa na jakość życia pacjentów. Przyczyny tej choroby nie są jasne, ale naukowcy twierdzą, że to właśnie mikrobiota jelitowa ma wpływ na jej początek. Jej skład różni się od składu zdrowych ludzi i wskazane jest dodanie probiotyków. Ta terapia ma na celu przywrócenie równowagi ekosystemu mikrobiologicznego, a co za tym idzie - leczenie tych pacjentów. 
Sama znam dwie osoby ze swojego otoczenia, które chorują na zespół jelita drażliwego i wiem, jak bardzo mogą dokuczać nieprzyjemne objawy, jakie ta choroba wywołuje. Myślę, że warto o tym mówić, by coraz więcej ludzi miało świadomość tego wbrew pozorom stosunkowo często występującego schorzenia.

Naukowcy dokonali przeglądu 170 badań dotyczących IBS. Okazuje się, że poprzez przywrócenie równowagi mikrobiologicznej mikrobioty jelitowej, za pomocą probiotyków i prebiotyków, możemy skutecznie złagodzić objawy zespołu jelita drażliwego.

Mikrobiom jelitowy jest wrażliwym układem, podatnym na uszkodzenia. Pod wpływem wieku czynników dojść może do zmniejszenia liczebności korzystnych bakterii jelitowych i namnożenia bakterii chorobotwórczych, czy grzybów w przewodzie pokarmowym. Mówimy wtedy o dysbiozie jelitowej.
U zdrowej osoby mikrobiota to zespół drobnoustrojów, bakterii, grzybów i wirusów żyjących razem w doskonale zorganizowanym, harmonijnym układzie.

Sytuacje, które mogą zakłócać tę równowagę:

- zabiegi medyczne (szczególnie stosowanie antybiotyków),
- zakażenia wirusowe, bakteryjne lub pasożytnicze,
- niedobory odporności,
- przebyte choroby,
- radykalne zmiany w środowisku lub diecie,
- stres

Wszystkie te czynniki powodują mniej lub bardziej trwałe zmiany, w tym: dominację szkodliwych drobnoustrojów (patobiontów), zmniejszenie liczby drobnoustrojów o działaniu ochronnym i zubożenie różnorodności mikrobioty. Dysbioza mikrobioty może stanowić podłoże niektórych zaburzeń neuropsychiatrycznych i neurodegeneracyjnych.

Wciąż nie jest do końca pewne, czy dysbioza jest przyczyną czy skutkiem tych schorzeń. Na dysbiozę wpływają czynniki środowiskowe i genetyczne, ale ona także odgrywa rolę w pojawieniu się i nasileniu objawów choroby.  Aby przywrócić prawidłowy skład mikrobioty, promuje się wzrost korzystnych mikroorganizmów poprzez spożywanie probiotyków, prebiotyków i synbiotyków.
Warto wzbogacić dietę w żywność bogatą w błonnik (karczochy, czosnek, cebulę itp.) i żywność sfermentowaną (kiszoną kapustę, kiszone ogórki), która jest źródłem prebiotyków.
Wreszcie, w najcięższych przypadkach, zaleca się rozważenie wykonania przeszczepu mikrobioty kałowej w celu leczenia dysbiozy.